Kişi sahibi olduğu konutu kiraya verip kendisi de başka bir evde kiracı olarak oturabilir. Bu durumda olanlar için özel avantajlar söz konusu olabilir.
Bunlar;
1. Mal sahibi, kira gelirlerini vergi dairesine beyan etmek zorunda.
2. Kira gelirini beyan ederken, ödediği kirayı, aldığı kiradan düşüp, hiç vergi ödemeyebilir.
3. Ödediği kirayı, aldığı kiradan düşmek isteyenlerin "gerçek gider" yöntemini seçmeleri gerekiyor.
Kesinlikle her iki tarafın da çıkarlarını koruyan bir kontrat yapılmalıdır.
Kira sözleşmeleri yazılı olabileceği gibi sözlü de olabilir.Ancak kanunlarda düzenlenmiş bazı haklardan yararlanmak açısından sözleşmelerin yazılı olması özellikle de tarafların önünde imzalanması en doğru yoldur. Kira sözleşmelerinde, kiraya veren kişinin her zaman gayrimenkulün maliki olması gibi bir zorunluluk yoktur. Bir kimse başkasına ait bir gayrimenkulü mal sahibinin rızası ile kiraya verebilir.
1319 sayılı yasanın 30’ uncu maddesinin 3239 sayılı Kanun’ un 110’ uncu maddesiyle değişen fıkrasınca;
Devir ve ferağ yapılan bina ve arazinin devir ve ferağının yapıldığı yıl ile geçmiş yıllara ait ödenmemiş emlâk vergilerinin ödenmesinden devreden ve devir alan, müteselsilen sorumludur, ancak devir alanın eski malike rucu hakkı saklıdır.
Belediye Gelirleri Kanunu ek m.1’e göre, konusu, belediye ve mücavir alan içindeki ek ve tadilleri dahil her türlü bina inşaatıdır. Mükellefi, inşaat ruhsatı alan kişidir. Matrahı, her bir konut veya işyeri biriminin ayrı ayrı inşaat sahasının yüzölçümüdür. Harç tarifesi, konut ve işyeri için ayrı ayrı olmak üzere inşaatın türü dikkate alınarak ve yüzölçümü arttıkça artan miktarda olmak üzere maktu olarak Bakanlar Kurulu’nca tespit edilmektedir.
Harçlar, devletin kişilere sunduğu hizmet veya belirli işlerin yapılması karşılığında sağladığı bir gelirdir. Tapu ve kadastro harçları Harçlar Kanunu bünyesinde IV sayılı tarifede düzenlenmiştir. Harçlar tarifede belirtilmiş oranlarda ve tarifede belirtilmiş kişilerce ödenir: Bunlardan bazıları; mülkiyet iktisap edenler %0 15, ipotek tesis edenler %0 3,6 veya %0 1,8, kadastro işlemlerinde adlarına tescil yapılanlar %0 5,4, %0 7,2, %0 9, %0 10,8 oranında ödenir. Harç makbuz karşılığında ilgili vergi dairesine ödenmelidir.
Emlak vergisinde matrah bina, arsa ve arazinin vergi değeri yani rayiç bedelidir. Vergi değerinden varsa istisna ve muafiyetler düşülür ve vergiye tabi rayiç bedel bulunur. Bulunan değere oran uygulanarak ödenecek vergi bulunur. Her yıl emlak vergisi matrahı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre o yıl için belirlenen yeniden değerleme oranının yarısı oranında artırılmak suretiyle bulunur.
Yeni bina inşa edilmesi,binanın yanması, yıkılması, kısmen veya tamamen harab olması, asansörün kaldırılması, kullanılış tarzının değişmesi bir kısmının meskenden büro, dükkana vs çevrilmesi, arazinin durumunda değişiklik olması, bina veya arazinin taksim veya ifraz edilmesi veya mükellefinin değişmesi,birden çok arsa ve arazilerin veya hisselerin birleştirilmesi gibi durumların varlığı halinde değişikliğin meydana geldiği bütçe yılı içinde bildirimde bulunulur.
Emlak vergisi mükellefiyeti, dört yılda bir yapılan takdir işlemlerinde takdir işleminin yapıldığı tarihte; vergi değerini değiştiren nedenlerin olması halinde ise bu değişikliklerin yapıldığı tarihte ve muafiyetin kalkması halinde muafiyetin bittiği tarihi takip eden bütçe yılından itibaren başlar..
Arazi vergisi arsa ve arazi üzerinden alınır. Arazi sınırları dağ , çit, duvar, ağaç gibi tabii ve suni işaretlerle çevrili bulunan yeryüzü parçasıdır. Arsa ise belediye sınırları içinde parsellenmiş arazidir.Verginin konusu, Türkiye sınırları içinde bulunan arazi ve arsalardır. Arazi vergisinin matrahı arazinin ve arsanın emlak vergisine esas alınan vergi değeridir. Tarım arazisinin vergi değeri tespit edilirken verim gücü de dikkate alınır. Oran ise arazilerde %0,1 ve arsalarda %0,3’tür.
Türkiye sınırları içinde bulunan binalar bina vergisinin kapsamındadır. Bina vergisinin matrahı emlak vergisine esas alınan vergi değeridir. Vergi değeri ise binanın rayiç (alım, satım) bedelidir. Bina vergisinin oranı meskenler için %0,1 , diğer binalar için %0,2'dir. Binanın vergisi üzerinde bulunduğu arsanın vergisinde az olamaz. Büyükşehir belediyeleri sınırları içinde yer alan arsa ve arazilere ilişkin bu oranlar %100 zamlı olarak uygulanırlar, yani %0,2 ve %0,4 olarak bina vergisi alınır.
Genel olarak kamu kurum ve kuruluşlarına ait binalar ve araziler daimi olarak emlak vergisinden muaf tutulmuşlardır. Ayrıca köylerde bulunan araziler ve binalar da emlak vergisi kapsamı dışında tutulmuştur.
Gayrimenkullerini ticari işletmelere veya kurumlar vergisi mükelleflerine kirayaverenlere, kiralayanlar tarafından yapılan kira ödemeleri üzerinden %22 oranında gelir vergisi stopajı (kesinti, tevkifat) yapılmalıdır. Bu surette yapılan stopaj ertesi ayın 20.günü akşamına kadar muhtasar beyanname ile ilgili vergi dairesine bildirilmeli ve aynı ayın 26.günü akşamına kadar da ödenmelidir.
Bir takvim yılında konut (mesken) olarak kiraya verilen gayrimenkullerden elde edilen hasılatın 2006 yılı için 2.200 TL’si gelir vergisinden istisna edilmiştir.
Bu istisna sadece konut (mesken) olarak kiraya verilen gayri menkullerden elde edilen kazançlara uygulanabilir. Mükellef istisna haddi üzerinde kira geliri elde edip bunu bildirmez veya eksik bildirirse istisnadan yararlanamaz.
Tam mükellef (kanuni veya iş merkezi Türkiye’de bulunan kurumlar) ve dar mükellefler kurumların (kanuni veya iş merkezinden her ikisi de Türkiye’de bulunmayan kurumlar) en az 2 yıl süre ile aktiflerinde bulundurdukları gayrimenkul ve iştirak hisselerinin satışından sağladıkları kazancı sermayelerine eklemeleri halinde sağlanan kazanç kurumlar vergisine tabi değildir. Ayrıca bu kazançlarını sermayeye ekleyip eklemediklerine bakılmaksızın satış işlemi üzerinden KDV hesaplanması da söz konusu değildirdir.
Vergi Usul Kanunu'na (VUK) göre, ticari işletmeler ve kurumlar tarafından kirlanan gayrimenkuller için yapılan ve gayrimenkulün değerini artırıcı nitelikte olan giderler (örneğin binaya eklenti yapılarak kullanım alanını genişletmek için yapılan giderler), özel maliyet bedeli olarak nitelendiriliriler. Bu giderler kira süresi belli ise bu süre içinde, belli değil ise 5 yıl içinde eşit taksitlerde gider olarak olarak, sağlanan kazançtan indirilirler.